بررسی معادن و محوطه های مربوط به ذوب فلز در شهرستان بردسیر

شهرستان بردسیر از نظر کانسارهای فلزی، به ویژه مس، از غنی ترین مناطق شرق ایران است. بیشتر این کانسارها در منطقة غربی و جنوب غربی بردسیر در منطقة کوه پنج واقع شده اند. برخی از این کانسارها از دورة پیش از تاریخ تا سده های متأخّر اسلامی استحصال شده اند. اطّلاعاتی که در این مقاله ارائه می شود بررسی شماری از معادن باستانی و محوطه های ذوب فلز بخشهای غربی و جنوب غربی بردسیر است که طیّ بررسی و شناسایی فصل دوم که در تیر و مرداد 1383 انجام شد، ثبت شده اند. طیّ این بررسی، 27 معدن باستانی و محوطه ذوب فلز، که بر سطح آنها تلنبار سرباره فلز و بقایای کوره وجود داشت، شناسایی شد. بیشتر معادن، روباز و به شکل شیاری و افقی هستند. هرچند معادنی به شکل تونلهای عمودی و چاهی شکل نیز شناسایی شد. بر اساس مطالعات اوّلیّه روی مواد فرهنگی کم شمار به دست آمده از این معادن، بیشتر این معادن مربوط به دورة اسلامی هستند. از سطح محوطه های مربوط به ذوب فلز، شمار بیشتری تکّه سفال به دست آمد که بیشتر آنها مربوط به دورة اسلامی (عمدتاً صفویه)، اشکانی و ساسانی است. از سطح یکی از محوطه ها نیز تکّه سفال شاخص مربوط به آغاز تاریخی به دست آمد. تعدادی از این محوطه های سرباره ای چسبیده یا در نزدیکی محوطه های استقراری قرار داشتند که بر اساس این محوطه های استقراری می توان این محوطه های سرباره ای را نیز تاریخ گذاری کرد. در کنار معادن و تعدادی از محوطه های ذوب فلز، بقایای سازه هایی دیده می شود که با استفاده از سنگهای لاشه بدون ملاط ساخته شده اند.